Thị trường ngoại hối Forex là chữ viết tắt của Foreign Exchange Market hay FX là nơi giao dịch, mua bán tiền tệ. Và trên thị trường ngoại hối, hiển nhiên điều mà chúng ta quan tâm nhất là tỷ giá. Trong bài viết này, chúng ta sẽ bàn luận về hai vấn đề này và khi tỷ giá hối đoán (exchange rate) thay đổi, nó có tác động như thế nào tới hàng hóa nội địa xuất đi nước ngoài và hàng nước ngoài bán trong nước.
THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI
Hầu hết các nước trên thế giới đều có đồng tiền của mình: Mỹ có đồng Đô-la (USD); Pháp có đồng Frăng (Franc); và Ấn Độ có đồng Rupi (Rupee). Sự trao đổi hàng hóa giữa các nước dẫn đến việc trao đổi các đồng tiền khác nhau (hoặc thông dụng hơn là tiền gửi ngân hàng ghi bằng đồng tiền khác nhau), đồng này đổi lấy đồng kia. Khi một công ty Mỹ mua hàng hóa, dịch vụ hoặc tài sản tài chính của nước ngoài chẳng hạn, thì Đô-la Mỹ (điển hình là trường hợp các khoản tiền gửi ngân hàng ghi bằng Đô-la Mỹ) phải được đổi ra ngoại tệ khi thanh toán.
Việc mua bán tiền và tiền gửi ngân hàng ghi bằng những đồng tiền riêng biệt được tiến hành tại thị trường ngoại hối. Khối lượng của những giao dịch này chỉ tiêng tại Mỹ trung bình là trên 100 tỷ USD hàng ngày. Các giao dịch tiến hành trên thị trường ngoại hối xác định tỷ giá, theo đó các đồng tiền được đổi với nhau đồng tiền này ra đồng tiền khác, đồng tiền khác này, đến lượt mình xác định giá mua hàng hóa và tài sản tài chính nước ngoài.
TỶ GIÁ LÀ GÌ?
Có hai loại giao dịch tỷ giá: Loại giao dịch nhiều nhất gọi là giao dịch giao ngay kéo theo việc trao đổi ngay (mặc dù phải mất hai ngày để thực hiện việc trao đổi) các khoản tiền gửi ngân hàng. Giao dịch kỳ hạn kéo theo việc trao đổi các khoản tiền gửi ngân hàng vào một ngày tương lai xác định.
Khi một đồng tiền tăng lên về giá trị, là nó tăng giá; khi một đồng tiền giảm xuống về mặt giá trị và trị giá ít USD hơn, là nó bị sụt giá.
Ví dụ đầu năm 1980, đồng Frăng trị giá 25 xu, và ngày 4/4/1991, nó trị giá 17,7 xu. Đồng Frăng đã sụt giá 30%. Ngược lại, chúng ta có thể nói rằng USD tăng giá 40%.
TỶ GIÁ CÓ TÁC ĐỘNG QUAN TRỌNG NHƯ THẾ NÀO?
Tỷ giá là quan trọng vì nó tác động đến giá cả tương đối của hàng hóa trong nước và hàng hóa nước ngoài. Giá tính bằng USD của hàng Pháp đối với một người Mỹ được xác định bởi liên tác động của hai nhân tố: (1) giá cả của hàng Pháp tính bằng Frăng và (2) tỷ giá Frăng/USD.
Ví dụ, giả định rằng một người Mỹ, ông Wanda nghiện rượu, quyết định mua một chai rượu vang Chateau Lafite Rothschild loại sản xuất năm 1961 để bổ sung vào hầm rượu vang của mình.
Nếu giá bằng Frăng của chai vang là 2.000 Frăng và tỷ giá là 0,17 USD mỗi Frăng, thì chai vang sẽ có giá đối với Wanda là 340 USD (=2.000 Frăng x 0,17).
Bây giờ giả định Wanda để chậm việc mua của mình trong hai tuần, vào lúc đó tỷ giá của đồng Frăng đã tăng lên là 0,2 USD mỗi Frăng. Nếu giá nội địa của chai Lafite Rothschild vẫn là 2.000 Frăng, thì giá của nó bằng Đô-la Mỹ sẽ tăng từ 340 USD lên 400 USD.
Tuy nhiên, cùng một sự việc tăng giá như vậy lại làm cho giá hàng ngoại tại nước đó rẻ hơn. Với tỷ giá 1 Frăng bằng 0,17 USD thì máy tính Apple (giả định giá 2.000 USD) được nhập khẩu từ Mỹ vào Pháp có giá 11.764 Frăng; nếu tỷ giá tăng lên 0,2 USD mỗi Frăng thì giá của máy tính chỉ là 10.000 Frăng.
Sự sụt giá của đồng Frăng sẽ làm giá hàng của Pháp tại Mỹ giảm xuống, nhưng lại làm tăng giá hàng Mỹ tại Pháp. Nếu đồng Frăng tụt giá xuống 0,1 USD, thì chai rượu Lafite Rothschild của Wanda chỉ tốn cho anh ta có 200 USD thay vì 340 USD trong khi máy tính Apple sẽ khiến cho người tiêu dùng tại Pháp phải trả 20.000 Frăng chứ không phải 11.764.
Cách lập luận như vậy đưa đến kết luận: Khi đồng tiền của một nước tăng giá (tăng trị giá so với các đồng tiền khác) thì hàng hóa của nước đó tại nước ngoài trở thành đắt hơn và hàng hóa nước ngoài tại nước đó trở thành rẻ hơn (giá nội địa tại hai nước giữ nguyên). Ngược lại, khi đồng tiền của một nước sụt giá, hàng hóa của nước đó tại nước ngoài trở thành rẻ hơn trong khi hàng hóa nước ngoài tại nước đó trở thành đắt hơn.
Một việc tăng giá của một đồng tiền có thể làm cho những nhà sản xuất nước đó khó khăn trong việc bán hàng của họ ở nước ngoài và có thể tăng sự cạnh tranh của hàng nước ngoài tại nước mình bởi vì giá của giảm, thấp hơn so với hàng nội địa. Từ năm 1980 đến đầu năm 1985, việc tăng giá đồng Đô-la Mỹ làm thiệt hại một số nhà kinh doanh trong nước, những người tiêu dùng Mỹ được lợi, bởi vì hàng ngoại rẻ đi, họ có nhiều sự lựa chọn hơn. Sự phổ biến của máy ảnh sản xuất tại Nhật và giá đi nghỉ châu Âu giảm trong thời gian đó là kết quả của đồng Đô-la vững mạnh.
NGOẠI HỐI ĐƯỢC MUA BÁN NHƯ THẾ NÀO?
Bạn không thể đến một nơi tập trung để xem người ta xác định tỷ giá; các đồng tiền không được mua bán tại các sở giao dịch như Thị trường giao dịch chứng khoán New York. Thay vào đó thị trường ngoại hối được tổ chức thành một thị trường trung gian, tại đó hàng trăm nhà môi giới (đa số là ngân hàng) sẵn sàng mua và bán các khoản tiền gửi ghi bằng ngoại tệ. Thị trường ngoại hối rất cạnh tranh và thực sự thì nó hoạt động không khác gì trên một trị trường hàng hóa.
Một điều cần chỉ ra là khi các ngân hàng, các công ty và chính phủ nói về mua và bán tiền trên thị trường ngoại hối, không phải là họ nắm một nắm giấy bạc Đô-la Mỹ và bán lấy tiền giấy bảng Anh, mà giao dịch là mua và bán tiền gửi ngân hàng ghi bằng các đồng tiền khác nhau. Như vậy, khi chúng ta nói một ngân hàng mua bán USD trên thị trường ngoại hối, cái mà thực sự chúng ta muốn nói là ngân hàng mua tiền gửi ghi bằng USD.
Mua bán trên thị trường ngoại hối là những giao dịch trị giá trên 1 triệu USD. Thị trường mà đã xác định các tỷ giá được ghi trong các bản tin tức tài chính không phải là nơi mà người ta mua ngoại tệ để đi du lịch ra nước ngoài. Thay vào đó, chúng ta mua ngoại tệ tại thị trường bán lẻ của những người buôn ngoại hối hoặc của các ngân hàng.
